Przezskórna Neuromodulacja PENS (Percutaneous Electrical Nerve Stimulation) – metoda i przegląd badań (I).
Prąd elektryczny w terapii bólu mięśniowo-szkieletowego znany jest w medycynie od wielu lat. W 1967 roku Wall i Sweet opublikowali badanie w czasopiśmie Science zatytułowane “Temporary Abolition of Pain in Men”, przedstawiające wyniki leczenia różnych dolegliwości bólowych za pomocą prądu u 8 pacjentów. Najbardziej znaną formą leczenia bólu prądem elektrycznym jest TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation). Niestety, mimo wielu badań i przeglądów dotyczących skuteczności w leczeniu bólu, wyniki nie są konkluzywne Resende et al. 2018).
Kolejną znaną formą leczenia bólu prądem jest Percutaneous Electrical Nerve Stimulation (PENS) czyli Przezskórna Neuromodulacja. Można przetłumaczyć tę nazwę na język polski jako Przezskórna Elektryczna Stymulacja Nerwu.
Słowo transcutaneous w medycynie oznacza: pośrednie przenikanie, wprowadzanie czy penetrację substancji/bodźca przez nienaruszoną skórę. Natomiast słowo percutaneous oznacza procedurę w której dochodzi do bezpośredniej penetracji tkanki skórnej. W przypadku TENS i PENS, różnica polega na tym, że TENS wprowadza prąd przez elektrody powierzchniowe (bez naruszenia skóry), natomiast PENS dostarcza prąd przez elektrodę podłączoną do wprowadzonej wcześniej przez skórę igły (z naruszeniem tkanki skórnej),
najczęściej w okolicę nerwu obwodowego.
Należy rozróżniać między Neuromodulacją Przezskórną PENS i elektroakupunkturą. W przypadku PENS (Przezskórna Neuromodulacja), igły wprowadzane są w określone tkanki,struktury anatomiczne zgodne z rozumowaniem medycyny zachodniej. Elektroakupunktura polega na wprowadzaniu igły w obszary tak zwanych punktów akupunkturowych opisywanych w Tradycyjnej Chińskiej Medycynie.
W bazach naukowych typu PubMed czy Medline znajdziemy różne nazwy nawiązujące do metody PENS takie jak: ultrasound-guided percutaneous neuromodulation, percutaneous neuromodulation, percutaneous neuromodulation therapy, percutaneous electrical stimulation, electrical dry needling, peripheral nerve stimulation, percutaneous TENS.
Wśród potencjalnych mechanizmów działania Neuromodulacji Przezskórnej PENS wymienia się działanie na zasadzie bramki kontrolnej poprzez blokowanie sygnałów do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) wysyłanych przez mniej zmielinizowane włókna nocyceptywne (Campbell&Taub,1973), aktywację tak zwanych zstępujących mechanizmów hamowania bólu (Botelho et al.,2018; Da Graca-Tarrago et al., 2016, 2019). Przezskórną Neuromodulację PENS stosuje się nie tylko w modulacji dolegliwości bólowych. Możemy też znaleźć badania dotyczące zastosowania PENS w leczeniu dysfunkcji układu moczowego (Gaziev et al.,2013).
W 2020 roku zespół Plaza-Manzano et al, przeprowadził systematyczny przegląd badań , który dotyczył skuteczności Percutaneous Electrical Nerve Stimulation (PENS) – Neuromodulacja Przezskórna w dysfunkcjach bólowych układu mięśniowo-szkieletowego. Był to pierwszy przegląd, który uwzględniał samą metodę PENS, bez uwzględnienia elektroakupunktury.
Większość przeanalizowanych badań (77%) porównujących Neuromodulację Przezskórną PENS do placebo (sham interventions) wykazało znaczące różnice w obniżaniu dolegliwości bólowych na korzyść terapii Neuromodulacji Przezskórnej PENS. W przypadku badań dotyczących igłoterapii, czy szeroko rozumianej fizjoterapii inwazyjnej, zawsze pojawia się problem. Co stosować w badaniach jako terapię placebo, pacjent przecież będzie wiedział czy miał wbitą igłę czy nie?
Najczęściej stosowaną terapią placebo w przypadku tych badań było umiejscowienie igły w tym samym miejscu miejscu anatomicznym co w przypadku Przezskórnej Neuromodulacji PENS, lecz bez użycia prądu elektrycznego. W trzech badaniach, zamiast igieł użyto elektrod powierzchniowych, takich jakich używamy w terapii TENS. W jednym z nich rzeczywiście włączono prąd TENS, natomiast w pozostałych dwóch naklejono elektrody bez zastosowania prądu.
Z metaanalizy można wyłonić 4 różne dysfunkcje układu mięśniowo-szkieletowego, których te badania dotyczyły: ból dolnego odcinka kręgosłupa, choroba zwyrodnieniowa kolana, mechaniczny ból odcinka szyjnego, ból części podeszwowej stopy. We wszystkich tych przypadłościach stwierdzono znaczną skuteczność Neuromodulacji Przezskórnej PENS, aczkolwiek w przypadku bólu dolnego odcinka kręgosłupa rezultaty badań były bardzo różnorodne.
Pozytywne efekty leczenia bólu w przypadku choroby zwyrodnieniowej kolana korelują z wynikami metaanalizy z 2017 roku przeprowadzonej przez Chen et al., dotyczącej skuteczności elektroakupunktury w tej samej przypadłości. Podobnie jak w przypadku metaanalizy dotyczącej Przezskórnej Neuromodulacji PENS, przewaga elektroakupunktury nie była zauważalna średnioterminowo. Może to być spowodowane efektem przeciwbólowym samego wbicia igły przez skórę, dlatego istnieje potrzeba badań z użyciem igły placebo (sham needle) zamiast prawdziwej igły.
Stwierdzono również znaczącą różnicę między neuromodulacją PENS i innymi terapiami (np. ćwiczenia, TENS, terapia manualna), aczkolwiek w tym przypadku nie należy generalizować ponieważ istnieje bardzo mało badań porównujących te formy terapii. W dwóch badaniach porównano skuteczność TENS vs PENS (Topuz et al., 2004; Yokoyama et al., 2004),w obu z nich terapia PENS wykazała się większą skutecznością niż TENS.
Przegląd wykazał niskiej jakości dowody naukowe przemawiające za dużą skutecznością Neuromodulacji Przezskórnej PENS w porównaniu do terapii placebo (sham therapy) i umiarkowaną skuteczność jeśli porównamy PENS z innymi interwencjami terapeutycznymi w krótkoterminowym leczeniu bólu.
Połączenie terapii Neuromodulacji Przezskórnej PENS z innymi interwencjami również miało lepszy efekt niż wykonanie jednego rodzaju interwencji terapeutycznej.
Na podstawie obecnie dostępnych badań, można stwierdzić że Neuromodulacja PENS jest potencjalnie skuteczną interwencją terapeutyczną w leczeniu bólu mięśniowo- szkieletowego. Niemniej jednak istnieje potrzeba kolejnych badań porównujących terapię PENS z sham PENS.
W 2021 ukończyłem szkolenie Przezskórna Elektryczna Stymulacja Nerwów (PENS). -Jest to technika nie powodująca bólu w trakcie zabiegu, szybka w działaniu i pozbawiona efektów ubocznych. PENS polega na wprowadzeniu igieł w połączeniu z prądem elektrycznym w określone obszary ciała, podążając według struktur nerwowych. Dzięki PENS wielu moich pacjentów odczuwa znaczną poprawę i zmniejszenie dolegliwości bólowych w krótkim czasie . Szkolenie prowadzili Prof dr Josè Luis Arias Buria z Uniwersytetu Juan Carlos w Madrycie i fizjoterapeuta Ortopedycznej Terapii Manualnej i Igłoterapii Suchej
Mateusz Kobylarz z ATMIS znani i cenieni instruktorzy metody.
Podczas szkolenia Neuromodulacji Przezskórnej PENS używamy aparatów APSe4 do przezskórnej neuromodulacji i elektrolizy firmy Agupunt, który to aparat posiadam i od wielu lat wykorzystuję w terapii. https://atmis.pl/sklep/aps-needles-suche-iglowanie-igloterapia-sucha/24-aparat-aps-e4.html
Dziękuję autorowi opracowania mgr Mateuszowi Kobylarzowi
Profesorowi dr Josè Luis Arias Buria z Uniwersytetu Juan Carlos w Madrycie Akademia Terapii Manualnej i Igłoterapii Suchej – ATMIS – Mgr Mateusz Kobylarz
Literatura:
Wall, P., & Sweet, W. (1967). Temporary abolition of pain in man. Science, 155, 108–109.
Resende, L., Merriwether, E., Rampazo, É. P., Dailey, D., Embree, J., Deberg, J.,Sluka, K. A.
(2018). Meta-analysis of transcutane- ous electrical nerve stimulation for relief of spinal
pain. European Journal of Pain, 22, 663–678.
Campbell, J. N., & Taub, A. (1973). Local analgesia from percutane- ous electrical stimulation.
A peripheral mechanism. Archives of Neurology, 28, 347–350.
Botelho, L., Angoleri, L. L., Zortea, M., Deitos, A., Brietzke, A., Torres, I. L. S., Caumo, W.
(2018). Insights about the neuroplasticity state on the effect of intramuscular electrical
stimulation in pain and disability associated with chronic myofascial pain syndrome (MPS): A
double-blind, randomized, sham-controlled trial. Frontiers in Human Neuroscience, 12, 388.